Bron: AD, Guy Hoeks
Duitsland rukt op als wijnland. Jaar op jaar wordt er meer geproduceerd én meer afgezet. Kenners spreken al van het ‘Duitse wijnwonder’. Een tekort aan plukkers en druivenranken die tegen een stootje kunnen stuwen de prijs van Duitse wijn omhoog. Een goede fles Riesing kost al gauw 18 euro.
Uit het raam van een zwarte pickup verschijnt het ietwat gestreste gezicht van Tina Muthmann. De eigenares van wijngaard Wolkenberg in de Oost-Duitse bruinkoolregio Lausitz heeft het razend druk. ,,Hup, spring erin’’, zegt ze. Met de auto rijdt ze voorbij de rijen van wijnstokken die het dal inkijken. In de verte, net onder de horizon, is de bruinkoolwinning van Welzow-Süd zichtbaar. We bevinden ons circa 30 kilometer onder de Oost-Duitse industriestad Cottbus.
Op het hellende perceel staan in totaal 26.000 wijnstokken. Een gigantisch aantal, zo lijkt het. Maar toch moet je minstens 12 hectare vol druivensoorten hebben om ervan rond te komen, vertelt Muthmann. De zaken gaan desalniettemin goed. Erg goed zelfs. ,,Tot in Berlijn zingt onze naam rond. Als één hipster komt, komen ze allemaal. Laatst hadden we tafels vol met wijn drinkende veganisten uit de stad’’, vertelt ze met een glimlach.
Duitsland stoot door als wijnland, zowel in omvang als kwaliteit van de wijnen. Vorig jaar produceerden Duitse wijnmakers 8,94 miljoen hectoliter wijn uit druiven op eigen bodem, 6 procent meer dan in 2021 en een plus van gemiddeld 3,5 procent in de vijf jaar ervoor, becijferde het nationaal statistiekbureau dit voorjaar.
De Duitsers spreken zelf graag van het ‘Duitse wijnwonder’. Zo ziet Dominik Durner, hoogleraar Levensmiddelentechnologie en Oenologie aan de Hogeschool van Kaiserslautern, dat ook. ,,Duitsland telt vele uitstekende wijnondernemingen. Ze kunnen het tempo van de vraag uit de markt prima bijbenen. Daar passen ze de prijsvorming goed op aan.’’
Ook Yvonne Heistermann, voorzitter van de Duitse vereniging van sommeliers, die vijfhonderd leden telt, ziet dat Duitsland als wijnland groeit. De interesse van de jeugd is bovendien groot. ,,Elk jaar zien we een grote aanwas bij sommelierscholen. Jongeren kiezen bewust voor het vak.’’
Duitsland telt enkele gerenommeerde wijnopleidingsinstituten. In de Zuid-Duitse deelstaat Hessen bijvoorbeeld kunnen belangstellenden terecht bij de hogeschool Geisenheim, die samenwerkt met een universiteit in Giessen. In Neustadt huist zelfs een Weincampus, een erkend instituut waaraan professor Durner lesgeeft. ,,We hebben in Duitsland een sterk onderwijssysteem dat innovatie aanjaagt.’’
Bij wijngaard Wolkenberg staan ze ondertussen te springen om met name één type medewerker: de druivenplukker. Net als vorige seizoenen houden vooral de pensionado’s, onder wie twee 77-jarige vrouwen, de boel draaiende. Muthmann: ,,Ik heb het geluk dat vrienden, bekenden en mensen uit de regio Lausitz willen bijspringen.’’
Poolse plukkers
De druivenoogst, die over twee weken voltrokken moet zijn – hoe langer je wacht, des te meer risico op het mislukken van de oogst – wordt dit keer ook gedaan door zes Poolse plukkers. Mateusz, een ingenieursstudent uit Warschau, ploft neer op een van de banken voor de wijnstokken. Na acht uur werken is hij klaar voor vandaag. ,,Zo bekostig ik mijn studie. Vrijdag ga ik weer naar een andere wijngaard in Duitsland.’’
Voor Muthmann is een dag zonder wijn een dag niet geleefd. Rond de klok van vier schenkt ze haar eerste glas Roter Riesling in. Het witte druivenras staat volgens Durner symbool voor de ‘unieke positie’ van de Duitse wijn in het internationale wijnlandschap. ,,De bijzondere wijze waarop Riesling in Duitsland wordt verbouwd, wordt al generatie op generatie doorgegeven.’’ Tegelijk prijst hij jonge wijnhuizen als Wolkenberg voor hun ‘pioniersrol’. ,,Ze doen het op hun eigen manier en hebben veel potentie.’’
Door de gevestigde en opkomende wijnboeren onderscheidt Duitsland zich van wijnland Frankrijk, waarmee het steeds feller concurreert. ,,De tijd dat de Fransen alleen maar rood maakten en de Duitsers alleen wit, is allang voorbij. Maar Duitsland was altijd al gelijkwaardig’’, beweert Muthmann stellig.’’ Hoogleraar Durner nuanceert: ,,Frankrijk heeft nog altijd een wijnoppervlakte die achtmaal zo groot is.’’
Net zoals in Frankrijk hangt klimaatverandering als een donkere wolk boven de Duitse wijnboeren. ,,Vroeger hadden we elke zes weken neerslag. Maar sinds eind mei heeft het amper geregend’’, sombert Muthmann. Het watertekort lijkt vooral Oost-Duitsland te teisteren, waar het bovengemiddelde aantal zonuren en het gebrek aan geschikte infrastructuur om regenwater op te vangen niet meehelpen.
Vooral de opkomende wijnboeren hebben last van aanhoudende droogte, ziet sommelier Heistermann. ,,Oude druivenstokken hebben wortels die heel diep in de grond zitten. Die kunnen makkelijker bij het grondwater. Voor jonge wijnhuizen is het lastiger dat er dit jaar weinig neerslag val.’’
Hagel, sneeuw en regen
Hoe anders is de situatie in Zuid-Duitsland. Hevige regenval en hagelbuien zette de stad Reutlingen, nabij Stuttgart, vorige maand compleet onder water. Er volgden bizarre beelden. In hartje zomer moest een postbode zich een weg banen door een pak sneeuw. Een drama voor de plaatselijke wijngaard, die dit jaar verwacht een derde tot de helft opbrengst mis te lopen.
De extreme weersomstandigheden manen Duitse wijnboeren in veel gevallen tot ingrijpen. ,,We zien sinds begin september een explosieve wildgroei van schimmels, bacteriën en ongedierte. Dat betekent niets anders dan dat de bijna rijpe druiven direct geplukt moeten worden’’, zegt hoogleraar Durner.
Toen Tina Muthmann in 2014 het perceel pachtte van energieconcern Vattenfall om een wijngaard te beginnen, koos ze bewust voor wijnstokken die goed bestand zijn tegen de vorst. In het noorden van Duitsland worden, net als in Frankrijk, windmolens geplaatst tegen de late vorst. Andere wijngaarden warmen de stokken juist kunstmatig op. Hoogleraar Durner vraagt zich openlijk af of veel van deze maatregelen wel zin hebben op de lange termijn. ,,De inbreng van techniek en machines komt vaak op gespannen voet te staan met de duurzaamheidsdoelen.’’
Toch zal duurzaamheid bij de topwijnhuizen in Duitsland, zo denkt de Duitse vereniging van wijnproducenten, in vijf tot tien jaar de standaard zijn. ,,In de wijnbouw merken wij als geen ander hoe het klimaat verandert. We voelen de noodzaak om een steentje bij te dragen”, verklaarde voorzitter Steffen Christmann onlangs op een wijnbeurs in Mainz.
Fles Riesling voor 18 euro
Het streven naar duurzaamheid zal leiden tot prijzige wijnen, verwachten experts. Maar niet alleen de duurzame wijnboer is duurder. Een fles Riesling bij Wolkenberg kost ook al gauw 18 euro. Het laatste jaar zijn de grondstoffen tot 40 procent omhoog gegaan, verklaart Muthmann. ,,Natuurlijk geef ik prijsstijgingen door aan de klant. Wat moet ik anders?’’ Alleen dagelijks is de wijnboerin al 240 euro kwijt aan transportkosten naar een nabijgelegen wijnkelder.
Bij dagjesmensen die de wijngaard met de (elektrische) fiets bezoeken of bij stedelijke wijnliefhebbers uit Berlijn of Cottbus, vinden met name de Cuvée en Weissburgunder gretig aftrek. Het grote geld zit echter bij organisatoren van feesten en partijen. Muthmann: ,,Dan praat je opeens over pallets van 456 flessen wijn in plaats van doosjes.’’
Ook als ze haar glas wijn bijna op heeft, houdt de telefoon van Muthmann niet op met rinkelen. Enthousiast roept ze: ,,We stevenen dit jaar af op de verkoop van 50.000 flessen. Een record!’’ Het zal, zo verwacht Muthmann, ook na de druivenoogst tot in november druk blijven.
